آیا تا حالا خودتان یا یکی از اعضای خانواده دچار نفخ معده شده اید؟ عوامل به وجود آورنده نفخ معده چیست؟ راه های پیشگیری نفخ معده کدامند؟ برای اطلاع از پاسخ این پرسش ها مطلب ذیل را دنبال کنید.
بیماری نفخ از آن دسته از بیماری ها است فرد را اذیت می کند.تجمع بیش از حد گاز یا هوا در معده و روده و یا احساس تجمع گاز در این نواحی را نفخ می گویند.
نفخ معده یکی از معضلاتی است که افراد زیادی را درگیر کرده و مشکلات و محدودیت‌هایی را برای آن‌ها پدیدار می‌سازد.
از این رو لازم است هر فرد بالغ نسبت به بدن خود اطلاع لازم را در اختیار داشته و به عبارتی بدن خود را بشناسد. به‌این‌ترتیب می‌تواند تشخیص دهد که چه نوع خوراکی‌هایی بدن او را دچار مشکلاتی که منجر به بروز نفخ معده می‌شوند کرده و چه خوراکی‌هایی نفخ معده او را سریعاً از بین می‌برند. در ادامه به این پرسش که اساساً نفخ معده چیست و چگونه می‌توان آن را درمان کرد پاسخ می‌دهیم.
همچنین با رفلکس معده و نفخ معده عصبی آشنا می‌شویم. لازم است درباره نفخ معده و تنگی نفس که گاها ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارند نیز اطلاعاتی را کسب کنیم،
دوا برای نفخ معده و قرص نفخ معده را بشناسیم و به‌طورکلی دریابیم که چه غذاهایی برای نفخ معده خوب نیست و یا به‌طورکلی برای درد و نفخ معده چه باید کرد.
نفخ چیست؟
نفخ (Flatulence) یک فرآیند بیولوژیکی است. بیشتر افراد اینطور فکر می‌کنند که نفخ شکم بعد از غذا تنها دلیل به وجود آمدن این مشکل است در حالی که نفخ شکم در پریودی یا بعد از آن یا نفخ شکم در بارداری، یکی از عمده دلایل به وجود آمدن باد در شکم است. به طور کلی نفخ به دلیل تجمع گاز در دستگاه گوارش به وجود می‌آید.
نفخ می‌تواند به ناراحتی شکمی منجر شود. البته گاهی برخی از افراد علائمی مثل بزرگی شکم، چربی بیش از حد دیواره شکم، تجمع مایع داخل شکم و تومورهای شکمی را به اشتباه نفخ توصیف می‌کنند.
علت نفخ معده چیست؟
همه‌ی ما می‌دانیم نفخ شکم اغلب اوقات بعد از غذا خوردن ایجاد می‌شود. به همین دلیل سوال خیلی از افرادی که دچار مشکلات گوارشی و نفخ هستند این است که علت نفخ شکم بعد از غذا خوردن چیست؟ یا نفخ معده نشانه چیست؟
واقعیت این است که با خوردن غذا و مایعات به طور طبیعی مقداری گاز وارد معده می‌شود. از طرف دیگر در اثر هضم شدن غذا، گاز داخل دستگاه گوارش تجمع پیدا می‌کند. گازی که داخل سیستم گوارش تولید می‌شود نیتروژن و اکسیژن است، اما در اثر هضم غذا گاز به صورت هیدروژن، متان و دی‌اکسید کربن آزاد می‌شود.
بخشی از این گاز به صورت آروغ زدن از بدن خارج می‌شود و بخش دیگر آن از دستگاه گوارش دفع می‌شود. دفع گاز بین ۱۵ تا ۲۰مرتبه در شبانه روز طبیعی است؛ اما اگر فردی بیش از این دفع گاز از روده داشته باشد یا دردهای شکمی را احساس کند یا اینکه همراه دفع گاز از بوی نامطبوع آن شکایت داشته باشد، دچار نفخ شکم شده است. موارد زیر عواملی هستند که موجب بروز نفخ معده می‌شوند.
غذاهای نفخ آور
بعضی غذاها حاوی مفادی است که حتما باید در روده ی کوچک توسط باکتری به مفاد کوچک تری مانند گاز تجزیه شود تا هضم شود. از جمله غذا و مفاد نفخ آور می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدس و لوبیا
- محصولات لبنی حاوی لاکتوز
- فروکتوز و سوربیتول که در برخی میوه ها موجود است و از آن به عنوان ماده ی شیرین کننده هم استفاده می شود.
اختلالات گوارشی که باعث نفخ می شود
گاهی گاز مفط روده (اگر باد گلو و شکم بیشتر از ۲۰ بار در روز باشد) نشان دهنده ی اختلال گوارشی است. مانند:
- بیماری سلیاک
- سندرم دامپینگ
- حساسیت غذایی یا عدم سازش
- رفلکس معده
- گاستروپارزی (فلج معده)
- سندرم روده ی تحریک پذیر
- حساسیت به لاکتوز
- زخم معده
چه زمانی باید به پزشک متخصص گوارش مراجعه کرد
به ندرت پیش می آید که گاز روده به خودی خود علامت یک بیماری خطرناک و جدی باشد. البته احساس خجالت و ناراحتی به انسان دست می دهد اما معمولا فقط نشان دهنده ی سلامت دستگاه گوارش است. اگر از باد روده رنج می برید، رژیم غذایی خود را تغییر دهید.
اما اگر گاز روده برطرف نشد و شدید یا همراه با استفراغ، اسهال، یبوست، کاهش وزن، خون در ادرار یا سوزش معده بود، به پزشک فوق تخصص گوارش، کبد و آندوسکوپی مراجعه کنید.
آیا فشارهای عصبی می‌تواند موجب نفخ در معده شود؟
نفخ معده عصبی به دلیل تحت تاثیر قرار گرفتن اعصاب روده ایجاد می‌شود. حتی ممکن است افرادی که تحت فشار روانی یا استرس قرار دارند، همراه نفخ معده دچار اسهال و یبوست هم شوند.
کسانی که علائمی نظیر سوزش سر دل، ترش کردن و نفخ شکم دارند برای تشخیص دقیق مشکل گوارشی باید هرچه سریع‌تر به دکتر گوارش و کبد بالغین مراجعه کنند تا پزشک با استفاده از معاینه‌ی فیزیکی و آزمایشات دقیق علت مشکل گوارشی را پیدا کند.
آیا یبوست و نفخ شکم ارتباطی به هم دارند؟
یبوست یکی از مشکلات دستگاه گوارش است که با تاخیر انداختن عمل دفع، موجب تجمع گاز و بروز نفخ می‌شود. با این حساب یکی از راه‌های موثر پیشگیری از بواسیر و نفخ معده، جلوگیری از بروز یبوست با مصرف آب و سبزیجات به مقدار زیاد است.
علت نفخ شکم در کودکان و نوزادان چیست؟
یکی از دلایل متداول نفخ شکم کودکان شیوه‌های نادرست شیردهی است. زیرا اگر هنگام شیر خوردن کودک در وضعیت نامناسبی باشد و هوا وارد معده‌اش شود دچار نفخ و دل درد می‌شود. به جز آن آلرژی و نابالغ بودن دستگاه گوارش یا گریه کردن زیاد نیز ممکن است باعث درد و ناراحتی شکمی و نفخ در کودکان شود.
دکتر گوارش اطفال انواع بیماری‌های تغذیه و مشکلات گوارشی را درمان می‌کند و سعی می‌کند عوارض ناشی از مشکلات گوارشی را کاهش دهد.
راه‌های درمان نفخ معده چیست؟
نفخ معده مشکل جدی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند، اما می‌تواند فرد را دچار دردسر کند و کیفیت زندگی اور را تحت تاثیر قرار دهد. راه‌های درمان نفخ شکم شامل موارد زیر است.
درمان دارویی نفخ شکم
برای درمان سریع نفخ شکم می‌توان از دارو استفاده کرد. البته باید به این نکته توجه داشته باشید که بهتر است داروها با تجویز پزشک مصرف شود تا فرد را دچار عارضه نکند. اما موارد زیر داروهای ضد نفخ هستند که بدون نسخه می‌توانید از داروخانه تهیه کنید. فقط دقت داشته باشید که این داروها را مطابق دستورالعمل روی بسته مصرف کنید.
- قرص و شربت سایمتیکون بهترین داروی شیمیایی نفخ معده است که به خروج هوای اضافی از معده کمک می‌کند.
- فاموتیدین نفخ معده را کم می‌کند.
- داروی کلپرمین حاوی ماده‌ی شل کننده عضلانی است که با کم کردن اسپاسم عضلات دستگاه گوارش نفخ را کم می‌کند.
- قطره کارمینت هم یکی از بهترین داروهاست که با ترکیبات گیاهی نعنا، گشنیز و بادرنجویه برای درمان نفخ معده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درمان خانگی نفخ معده
ساده‌ترین راه برای کنترل نفخ معده به کار بردن شیوه‌های درمان خانگی است. برای از بین بردن نفخ شکم فوری لازم است تغییراتی در شیوه‌ی زندگی و عادت‌های غذایی فرد انجام شود. توصیه‌های موثر برای درمان نفخ معده شامل موارد زیر است.
- جایگزین کردن ماست و دوغ به جای شیر
برخی از افراد به لاکتوز حساسیت دارند و نمی‌توانند از شیر استفاده کنند، به همین جهت بهتر است این افراد از ماست که هضم آن راحت‌تر است استفاده کنند تا دچار نفخ معده نشوند. همچنین استفاده از نعنای خشک، آویشن یا گل سرخ داخل دوغ موجب رقیق شدن اسید معده و کاهش نفخ می‌شود.
- افزایش مصرف آب
یکی از باورهای رایج این است که وقتی فرد دچار نفخ می‌شود نباید آب بنوشد، درحالی‌که این تصور اشتباه است و کسانی که بیشتر اوقات دچار نفخ شکم می‌شوند بریا درمان خانگی نفخ معده می‌توانند مصرف آب را بالا ببرند.
- افزایش فعالیت‌های روزانه
کسانی که به قدر کافی فعالیت فیزیکی نداشته باشند، بیشتر از سایرین دچار نفخ شکم می‌شوند. به همین دلیل به این افراد توصیه می‌شود حداقل ۳۰ دقیقه در روز ورزش کنند یا قدم بزنند. همچنین تنظیم میزان خواب در شبانه روز می‌تواند علائم نفخ معده شدید را کنترل کند.
راه‌های درمان نفخ معده در طب سنتی
متخصصان طب سنتی عقیده دارند، نفخ معده در اثر سردی مزاج اتفاق می‌افتد و با استفاده از گیاهان دارویی می‌توان این عارضه را کنترل کرد. مصرف داروی نفخ شکم طب اسلامی آسان است و خرید آن هزینه‌ی زیادی ندارد. یکی دیگر از مزایای استفاده از این داروها این است که همه‌جا در دسترس هستند.
موارد زیر داروهای نفخ شکم در طب اسلامی و سنتی است.
- شاه بلوط هندی
شاه بلوط برای درمان سریع خانگی نفخ معده توصیه می‌شود. زیرا حاوی ساپونین است که آنتی باکتری طبیعی است و تولید گاز در شکم را کاهش می‌دهد. البته با توجه به اینکه شاه بلوط خام حاوی مواد سمی است، توصیه می‌شود از مکمل‌های آن استفاده شود.
- درمان نفخ شکم با سیر
بهترین ماده غذایی که می‌تواند نفخ شکم را کنترل کند، سیر است. زیرا سیر از رشد باکتری‌های کولون جلوگیری می‌کند. طریقه‌ی مصرف سیر برای درمان نفخ به این صورت است که چند حبه سیر را داخل آب گرم له کنید، کمی پودر زنجبیل به آن اضافه کنید و در طول روز از این معجون بنوشید.
- سیاه دانه برای نفخ شکم
سیاه دانه دارویی گیاهی است که طبع گرم و خشک دارد و می‌تواند نفخ شکم را کنترل کند. برای استفاده از سیاه دانه می‌توان پودر آن را داخل غذاها استفاده کرد یا اینکه شکم را با روغن سیاه دانه ماساژ داد تا میزان درد و ناراحتی را کم کند.
- درمان نفخ معده با زردچوبه
زردچوبه حاوی کورکومین است و می‌تواند بسیاری از مشکلات گوارشی از جمله نفخ معده را کنترل کند.
- تسکین نفخ معده با آویشن
پودر آویشن با پاکسازی دستگاه گوارش از عوامل بیماری‌زا، می‌تواند میزان ناراحتی‌های گوارشی را کاهش دهد و نفخ معده را کم کند.
بهترین نوشیدنی برای نفخ معده چیست؟
دمنوش‌های گیاهی در طب سنتی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله نفخ و مشکلات گوارشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه بهترین دمنوش‌های گیاهی موثر برای نفخ را معرفی می‌کنیم.
- دمنوش گلپر
برای درمان فوری نفخ معده می‌توان از دمنوش گلپر استفاده کرد. طریقه‌ی آماده کردن آن مانند چای است. پس دو قاشق پودر گلپر را داخل آب جوشیده بریزید و روی حرارت غیر مستقیم دم کنید.
- دمنوش نعنا
نعنا گیاهی ضد نفخ معده است که با شل کردن عضلات معده و کاهش گرفتگی و اسپاسم روده می‌تواند برای درمان نفخ موثر باشد. همچنین در گیاه نعنا ماده‌ای ضد التهاب وجود دارد که می‌تواند ورم معده را هم درمان کند.
- دمنوش زنجبیل
زنجبیل گیاهی است که به طور موثری التهاب و ورم معده را کم می‌کند و در درمان نفخ شدید شکم هم موثر است. استفاده از یک فنجان دمنوش زنجبیل به صورت روزانه می‌تواند مشکلات نفخ را کاهش دهد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورتی‌که نفخ شکم با موارد زیر همراه باشد باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
- مشاهده خون در مدفوع
- اسهال
- سوزش سر دل یا تهوع
- کاهش وزن
- درد شکمی شدید
- نفخ معده و سرگیجه