پلاکت خون پایین که به عنوان ترومبوسیتوپنی نیز شناخته می‌شود، وضعیتی است که در آن تعداد پلاکت‌های کمتر از حد طبیعی و مورد نیاز بدن در خون وجود دارد. این می‌تواند بدن را مستعد خونریزی و کبودی کند و همچنین می‌تواند علائم و عوارض دیگری ایجاد کند. در این مقاله از هیاهو توضیح خواهیم داد که پلاکت خون چیست و چرا حفظ مقدار طبیعی آن اهمیت دارد، چه چیزی باعث کاهش پلاکت خون می‌شود، علائم پایین بودن پلاکت خون چیست، پایین بودن پلاکت خون چگونه تشخیص داده می‌شود و چگونه پلاکت های خون پایین درمان می‌شود.
پلاکت های خون چیست و چرا اهمیت دارند؟
پلاکت‌های خون، کوچک‌ترین نوع سلول‌های خونی هستند که قطری در حدود ۲ تا ۳ میکرومتر دارند. آنها همچنین ترومبوسیت نامیده می‌شوند که به معنای “سلول‌های لخته کننده” است و برای هموستاز، که فرآیند توقف خونریزی از زخم یا جراحت است، ضروری هستند.
هنگامی که بدن دچار بریدگی یا خراش می‌شود، رگ‌های خونی با منقبض شدن کاری می‌کنند تا جریان خون کاهش یابد. سپس پلاکت‌های به ناحیه آسیب دیده می‌چسبند و یک پلاگین تشکیل می‌دهند.
با این حال گاهی اوقات، روند انعقاد ممکن است اشتباه پیش برود و باعث ایجاد لخته‌های ناخواسته شود که حرکت جریان خون را به اندام‌های حیاتی مانند قلب یا مغز مسدود می‌کند.
این اتفاق می‌تواند منجر به حملات قلبی یا سکته شود. برای جلوگیری از این امر، بدن دارای یک سیستم ضد انعقاد است، که موادی هستند که از لخته شدن خون جلوگیری می‌کنند یا آن را حل می‌کنند. به این حالت هموستاز ثانویه می گویند.
همینطور بدن برای حفظ جریان خون سالم و جلوگیری از خونریزی یا لخته شدن بیش از حد نیاز به تعادل بین لخته شدن و ضد انعقاد دارد. پلاکت‌های بدن نقش کلیدی در این تعادل بازی می‌کنند، زیرا می‌توانند تغییرات دیواره رگ‌های خونی، التهاب و آسیب را حس کنند و به آن پاسخ دهند.
مقدار طبیعی پلاکت خون در بدن چقدر است؟
محدوده طبیعی پلاکت خون بسته به سن، جنسیت و وضعیت سلامتی هر کسی متفاوت است. با این حال، محدوده مرجع کلی بین ۱۵۰۰۰۰ تا ۴۵۰۰۰۰ پلاکت در هر میکرولیتر خون است. این بدان معناست که به ازای هر قطره خون، بدن شما حدود ۱۵۰۰۰۰ تا ۴۵۰۰۰۰ پلاکت دارد.
بهتر است بدانید اگر کمتر از ۱۵۰۰۰۰ پلاکت در هر میکرولیتر خون داشته باشید، پلاکت خون پایین یا ترومبوسیتوپنی دارید. اگر بیش از ۴۵۰۰۰۰ پلاکت در هر میکرولیتر خون داشته باشید، پلاکت خون بالا یا ترومبوسیتوز دارید. هر دو بیماری می‌توانند علل و پیامدهای متفاوتی داشته باشند و ممکن است به مراقبت پزشکی نیاز داشته باشند.
چه چیزی باعث کاهش پلاکت خون (ترومبوسیتوپنی) می‌شود؟
پایین بودن پلاکت خون می‌تواند ناشی از عوامل زیادی باشد، از جمله:
ترومبوسیتوپنی ایمنی (ITP)
ترومبوسیتوپنی ایمنی وضعیتی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به پلاکت‌های خود حمله کرده و آنها را از بین می‌برد. این اتفاق می‌تواند توسط عفونت‌ها، داروها، واکسن‌ها یا بیماری‌های خودایمنی ایجاد شود.
همچنین این اختلال سیستم ایمنی می‌تواند بدون هیچ علت شناخته شده‌ای رخ دهد که به آن ITP ایدیوپاتیک یا اولیه می‌گویند و می‌تواند کودکان و بزرگسالان را تحت تاثیر قرار دهد، اما در زنان جوان شایع‌تر است. می‌تواند حاد (کمتر از ۶ ماه طول بکشد) یا مزمن (بیش از ۶ ماه طول بکشد).
ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو
ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو وضعیتی دیگر از اتفاق‌هایی است که باعث پایین آمدن پلاکت خون می‌شود که در آن برخی داروها با تولید یا عملکرد پلاکت در بدن تداخل ایجاد می‌کنند یا باعث می‌شوند سیستم ایمنی بدن در برابر پلاکت‌ها واکنش نشان دهد.
برخی از نمونه داروهایی که می‌توانند باعث این مشکل شوند عبارتند از:
- هپارین
- کینین
- سولفونامیدها
- آنتی‌بیوتیک‌ها
- داروهای ضد تشنج
- شیمی‌درمانی
بهتر است بدانید که این تداخل ایجاد شده توسط داروها، معمولاً با قطع مصرف دارو برطرف می‌شود، اما در برخی موارد ممکن است جدی‌تر شود یا تهدید کننده زندگی باشد.
عفونت‌های ویروسی
برخی از عفونت های ویروسی مانند HIV، هپاتیت C، ویروس اپشتین بار، سیتومگالوویروس و آبله مرغان می توانند بر مغز استخوان شما تأثیر بگذارند و تولید پلاکت را کاهش دهند. آنها همچنین می توانند باعث بزرگ شدن طحال شوند و پلاکت های بیشتری را نسبت به حالت عادی به دام بیندازند و تعداد پلاکت ها را در خون کاهش دهند.
ترومبوسیتوپنی مرتبط با بارداری
این وضعیتی است که در آن تعداد پلاکت بدن مادر در دوران بارداری به خصوص در سه ماهه سوم کاهش می‌یابد. معمولاً خفیف است و هیچ مشکلی برای مادر یا کودک ایجاد نمی‌کند، اما می‌تواند خطر خونریزی در هنگام زایمان یا بعد از تولد را افزایش دهد و معمولاً بعد از زایمان از بین می‌رود.
سایر علل کاهش پلاکت خون
بسیاری از دلایل احتمالی دیگر برای کاهش پلاکت خون وجود دارد، مانند:
- لوسمی: لنفوم یا سایر سرطان‌هایی که بر مغز استخوان یا سلول‌های خونی شما تأثیر می‌گذارند
- کم خونی آپلاستیک: وضعیتی که در آن مغز استخوان قادر به تولید سلول‌های خونی کافی نیست
- سندرم‌های میلودیسپلاستیک: گروهی از اختلالات که در آن مغز استخوان سلول‌های خونی غیرطبیعی یا نابالغ تولید می‌کند.
- کم خونی همولیتیک: وضعیتی که در آن گلبول‌های قرمز خون سریعتر از تولیدشان تخریب می‌شوند
- پورپورای ترومبوسیتوپنیک ترومبوتیک (TTP): یک اختلال نادر که در آن لخته‌های خونی کوچک در سراسر بدن تشکیل می‌شود و پلاکت‌ها را مصرف می‌کند.
- ترومبوسیتوپنی ناشی از هپارین (HIT): یک عارضه نادر هپارین درمانی است که در آن سیستم ایمنی بدن آنتی بادی‌هایی تولید می‌کند که پلاکت‌ها را فعال کرده و باعث ایجاد لخته می‌شود.
- انعقاد داخل عروقی منتشر (DIC): یک وضعیت جدی است که در آن خون بدن به طور غیر طبیعی لخته می‌شود و پلاکت‌ها و فاکتورهای انعقادی را مصرف می‌کنند.
- سپسیس: یک عفونت تهدید کننده زندگی است که یک پاسخ التهابی گسترده در بدن شما ایجاد می‌کند و بر لخته شدن خون شما تأثیر می‌گذارد.
- بیماری کبد: مانند سیروز، که می‌تواند تولید پلاکت و عملکرد شما را مختل کند و باعث بزرگ شدن طحال و جدا شدن پلاکت‌ها شود.
- اختلالات ژنتیکی: اختلالاتی مانند سندرم Wiskott-Aldrich، کم خونی Fanconi یا سندرم برنارد سولیه، که بر تولید یا عملکرد پلاکت تأثیر می‌گذارند.
- کمبودهای تغذیه‌ای: مانند کمبود ویتامین B12، فولات یا آهن، که می‌تواند بر تولید یا کیفیت پلاکت تأثیر بگذارد.
- سوء مصرف الکل: که می‌تواند به مغز استخوان و کبد شما آسیب برساند و بر تولید و عملکرد پلاکت شما تأثیر بگذارد
- قرار گرفتن در معرض اشعه: شیمی درمانی یا سموم، که می‌تواند به مغز استخوان آسیب برساند و تولید پلاکت را کاهش دهد.
علائم پایین بودن پلاکت خون
همانند دیگر بیماری‌ها علائم ترومبوسیتوپنی نیز بسته به علت و شدت بیماری ممکن است متفاوت باشد. برخی از افراد ممکن است اصلاً علائمی نداشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است خونریزی یا کبودی را به راحتی یا بیش از حد تجربه کنند.
برخی از علائم و نشانه‌های رایج کاهش پلاکت خون عبارتند از:
- پتشی‌ها که نقاطی کوچک، قرمز یا بنفش روی پوست می‌باشند که شبیه بثورات پوستی هستند
- پورپورا، کبودی‌های بزرگتر، مسطح یا برجسته روی پوست هستند که ممکن است قرمز، بنفش یا قهوه‌ای باشد.
- اکیموز، کبودی‌های بزرگتر، نامنظم یا لکه دار روی پوست که ممکن است آبی، سیاه یا سبز باشد.
- اپیستاکسی، یعنی خونریزی بینی که ممکن است مکرر یا شدید باشد
- خونریزی لثه، که خونریزی از لثه یا بخش دیگر از دهان است
- هماچوری که خون در ادرار است
- هماتوشزی که خون در مدفوع است
- منوراژی که خونریزی شدید یا طولانی قاعدگی است
- متروراژی، که خونریزی بین دوره‌های قاعدگی است
- هموپتیزی که سرفه خونی است
- هماتمزیس که استفراغ خون است
- خونریزی زیر ملتحمه که خونریزی زیر قسمت سفید چشم است
- خونریزی داخل جمجمه‌ای، خونریزی در مغز که ممکن است باعث سردرد، سرگیجه، گیجی، تشنج یا کما شود.
بهتر است بدانید برخی از افراد ممکن است علائم دیگری مرتبط با علت اصلی ترومبوسیتوپنی مانند تب، خستگی، کاهش وزن، تعریق شبانه، تورم غدد لنفاوی، درد استخوان یا یرقان داشته باشند.
تشخیص پایین بودن پلاکت خون
اگر علائم یا علائم کاهش پلاکت خون را دارید، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. پزشک از شما در مورد سابقه پزشکی، سابقه خانوادگی، داروها و شیوه زندگی شما سوال خواهد کرد.
همچنین پزشک برای تشخیص دقیق‌تر، معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و علائم خونریزی، کبودی، عفونت یا آسیب اندام را بررسی می‌کند. برای تأیید تشخیص ترومبوسیتوپنی، پزشک آزمایش خونی به نام شمارش کامل خون (CBC) را تجویز می‌کند.
این آزمایش تعداد و اندازه گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها را اندازه گیری می‌کند. شمارش پایین پلاکت‌ها شاخص اصلی ترومبوسیتوپنی است، اما پزشک ممکن است به دنبال ناهنجاری‌های دیگری در سلول‌های خونی باشد که ممکن است علت بیماری را نشان دهد.
برای تعیین علت ترومبوسیتوپنی، پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری مانند:
- اسمیر خون محیطی: یک بررسی میکروسکوپی از سلول‌های خون، برای بررسی اشکال، اندازه یا توده‌های غیر طبیعی پلاکت‌ها است.
- بیوپسی مغز استخوان: روشی است، شامل گرفتن نمونه کوچکی از مغز استخوان برای بررسی مشکلات تولید پلاکت یا سایر اختلالات سلول‌های خونی.
- آزمایش لخته شدن خون: مانند زمان پروترومبین (PT) یا زمان ترومبوپلاستین جزئی (PTT)، که مدت زمان لخته شدن خون را اندازه می‌گیرد.
- آزمایش شیمیایی خون: سطح برخی از مواد را در شما اندازه گیری می‌کند، مانند الکترولیت‌ها، گلوکز، آنزیم‌های کبدی یا عملکرد کلیه.
- آزمایش کشت خون: وجود باکتری یا سایر میکروارگانیسم‌ها را در خون که ممکن است باعث عفونت شوند بررسی می‌کند
- آزمایش آنتی بادی: که وجود آنتی بادی‌هایی را که ممکن است پلاکت‌ها یا سایر سلول‌های خونی شما را هدف قرار دهند، تشخیص می‌دهد
- آزمایش ژنتیکی: که به دنبال جهش یا نقص در ژن‌های بدن فرد بیمار می‌شود که ممکن است بر عملکرد پلاکت‌ها یا سایر سلول‌های خونی تأثیر بگذارد.
به این نکته توجه داشته باشید که پزشک، همچنین ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، اشعه ایکس، سی تی اسکن یا ام آر آی را برای بررسی علائم خونریزی تجویز کند.
درمان افت پلاکت خون
درمان ترومبوسیتوپنی به علت، شدت و علائم بیماری بستگی دارد. اهداف اصلی درمان شامل توقف یا جلوگیری از خونریزی، افزایش تعداد پلاکت‌ها و درمان علت زمینه‌ای ترومبوسیتوپنی است.
برخی از گزینه‌های درمانی رایج برای کاهش پلاکت خون عبارتند از:
- داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها، ایمونوگلوبولین‌ها یا آگونیست‌های گیرنده ترومبوپوئیتین که ممکن است سیستم ایمنی بدن را سرکوب کنند، تخریب پلاکت‌ها را مسدود کنند یا تولید پلاکت‌ها را تحریک کنند.
- انتقال خون، که ممکن است پلاکت اهداکننده یا پلاسما را برای افزایش تعداد پلاکت و توقف خونریزی در اختیار شما قرار دهد.
- پلاکت‌فرزیس، روشی است که شامل برداشتن مقداری از خون، جداسازی پلاکت‌ها و بازگرداندن بقیه خون به بدن می‌شود.
- اسپلنکتومی، که یک جراحی است که شامل برداشتن طحال می‌شود، و ممکن است منبع تخریب یا جدا شدن پلاکت باشد.
- پیوند سلول‌های بنیادی، روشی است که شامل جایگزینی مغز استخوان با سلول‌های بنیادی سالم از یک اهداکننده می‌شود که ممکن است تولید پلاکت را بازگرداند و برخی از اختلالات خونی را درمان کند.
- سایر درمان‌ها، مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، ضد ویروس‌ها، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی، که ممکن است عفونت‌ها، سرطان‌ها یا سایر بیماری‌هایی که باعث ترومبوسیتوپنی می‌شوند را درمان کنند.
نوع و مدت درمان پایین بودن پلاکت خون، ممکن است بسته به شرایط و پاسخ فردی متفاوت باشد. پزشک تعداد پلاکت‌ها و علائم را کنترل می‌کند و روش درمان را بر اساس آن تنظیم می‌کند.
برخی از روش‌های درمانی ممکن است عوارض جانبی یا عوارضی مانند عفونت، واکنش‌های آلرژیک، خونریزی یا بیماری پیوند در مقابل میزبان داشته باشند. قبل از تصمیم گیری باید مزایا و خطرات هر گزینه درمانی را با پزشک خود در میان بگذارید.
پیشگیری از کاهش پلاکت خون
قبل از این که به بیان روش های پیشگیری از کاهش پلاکت خون بپردازیم، بد نیست بدانید که برخی از موارد ترومبوسیتوپنی، ممکن است قابل پیشگیری نباشد، به خصوص اگر ناشی از شرایط ژنتیکی یا مزمن باشد.
با این حال، ممکن است بتوانید با رعایت برخی نکات، از جمله:
- پرهیز یا محدود کردن استفاده از داروهایی که ممکن است تعداد پلاکت را کاهش دهند یا با عملکرد صحیح پلاکت تداخل داشته باشند، مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن یا وارفارین، مگر اینکه توسط پزشک شما تجویز شده باشد.
- اجتناب یا محدود کردن مصرف الکل، زیرا ممکن است به کبد آسیب برساند و بر تولید پلاکت تأثیر منفی داشته باشد
- پرهیز یا محدود کردن قرار گرفتن در معرض اشعه یا مواد شیمیایی سمی که ممکن است به مغز استخوان و سلول‌های خون آسیب برساند.
- اجتناب یا درمان عفونت‌هایی که ممکن است باعث ترومبوسیتوپنی شوند، مانند هپاتیت، اچ‌آی‌وی یا سپسیس، با رعایت بهداشت، واکسیناسیون و مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضد ویروسی طبق تجویز
- داشتن یک رژیم غذایی متعادل شامل غذاهای غنی از آهن، فولات، ویتامین B12 و ویتامین K که برای تولید و لخته شدن سلول‌های خون ضروری هستند.
- مصرف مکمل‌های اسیدهای چرب امگا ۳، ویتامین C، ویتامین D یا روی، که ممکن است اثرات ضد التهابی، آنتی اکسیدانی یا تقویت کننده سیستم ایمنی داشته باشد که ممکن است برای پلاکت‌های شما مفید باشد.
- نوشیدن مقدار زیادی مایعات، به ویژه آب، که ممکن است به گردش خون و هیدراتاسیون شما کمک کند
- ورزش منظم، اما متوسط، که ممکن است جریان خون و رساندن اکسیژن به بافت‌ها را بهبود بخشد.
- مدیریت سطوح استرس، که ممکن است بر سیستم ایمنی و تعادل هورمونی تأثیر بگذارد
بهتر است در صورت مشاهده هر گونه علائم کاهش پلاکت خون یا خونریزی، فوراً به پزشک مراجعه کنید
درمان خانگی کاهش پلاکت خون
همچنین ممکن است از برخی درمان‌های خانگی یا درمان‌های طبیعی که ممکن است به کاهش پلاکت خون کمک کنند، بهره‌مند شوید، مانند:
- استفاده از کمپرس یخ، فشار، یا بانداژ برای جلوگیری از خونریزی ناشی از جراحات جزئی یا جراحات
- استفاده از ژل آلوئه ورا، فندق یا خمیر زردچوبه برای تسکین و بهبود کبودی‌ها یا ضایعات پوستی
- نوشیدن آب برگ پاپایا، آب چغندر یا آب انار، که ممکن است تعداد پلاکت را افزایش داده یا عملکرد صحیح پلاکت را بهبود بخشد.
- نوشیدن چای سبز، چای زنجبیل، یا چای بابونه، که ممکن است دارای خواص ضد التهابی، ضد ویروسی یا ضد خونریزی باشد که ممکن است به ترومبوسیتوپنی کمک کند.
- مصرف گیاهانی مانند آشواگاندا، جینسینگ یا گون، که ممکن است مغز استخوان یا سیستم ایمنی را برای تولید پلاکت بیشتر تحریک کند.
- مصرف داروهای هومیوپاتی، مانند فسفر، لاشیس، یا کروتالوس هوریدوس، که ممکن است به خونریزی یا اختلالات لخته شدن کمک کند.
با این حال، قبل از امتحان هر گونه درمان خانگی یا درمان طبیعی باید با پزشک خود مشورت کنید، زیرا ممکن است برای بیماری شما ثابت نشده، بی خطر یا موثر نباشند. این موارد همچنین ممکن است با داروها یا درمان‌های شما تداخل داشته باشند و عوارض جانبی ایجاد کنند.
سخن آخر
همانطور که در این مطلب گفته شد، ترومبوسیتوپنی وضعیتی است که زمانی اتفاق می‌افتد که پایین بودن بیش از حد پلاکت‌های خون، ممکن است عملکرد لخته شدن خون را مختل کرده و باعث خونریزی شود. این بیماری خونی می‌تواند علل مختلفی داشته باشد، مانند اختلالات مغز استخوان، بیماری‌های خود ایمنی، عفونت ها، داروها، بارداری، طحال یا اختلالات ژنتیکی. بد نیست بدانید که ترومبوسیتوپنی را بسته به علت، شدت و علائم بیماری، می‌توان با داروها، تزریق خون، پلاکت‌فرزیس، اسپلنکتومی، پیوند سلول‌های بنیادی یا سایر درمان‌ها درمان کرد. اگر دچار کمبود پلاکت خون هستید، باید توصیه‌های پزشک خود را دنبال کنید و تعداد پلاکت‌ها و علائم خود را به طور منظم کنترل کنید.
سوالات متداول
محدوده طبیعی پلاکت‌های خون چقدر است؟
محدوده طبیعی پلاکت‌ها در خون بین ۱۵۰۰۰۰ تا ۴۵۰۰۰۰ در هر میکرولیتر (mcL) است. اگر تعداد پلاکت‌های کمتر از ۱۵۰۰۰۰ میکرولیتر باشد، وضعیت ترومبوسیتوپنی به وجود می‌آید. اگر تعداد پلاکت‌ها به کمتر از ۵۰۰۰۰ میکرولیتر برسد، وضعیت ترومبوسیتوپنی شدید به وجود می‌آید.
آیا کاهش پلاکت خون قابل درمان است؟
برخی از موارد ترومبوسیتوپنی ممکن است درمان شوند، به خصوص اگر ناشی از شرایط موقت یا قابل درمان مانند عفونت، داروها، بارداری یا طحال باشند. سایر موارد ترومبوسیتوپنی ممکن است درمان نشوند، اما می‌توان آنها را با داروها، تزریق خون یا سایر درمان‌هایی که می‌توانند تعداد پلاکت‌ها را افزایش داده و از خونریزی جلوگیری کنند، کنترل کرد. برخی از موارد ترومبوسیتوپنی ممکن است نیاز به پیوند سلول‌های بنیادی داشته باشد که می‌تواند برخی از اختلالات خونی را که باعث ترومبوسیتوپنی می شوند درمان کند.
آیا پایین بودن پلاکت خون می تواند باعث سرطان شود؟
پایین بودن پلاکت خون می‌تواند نشانه برخی از انواع سرطان مانند لوسمی، لنفوم یا سندرم میلودیسپلاستیک باشد که بر تولید سلول‌های خونی در مغز استخوان تأثیر می‌گذارد باشد. با این حال، پلاکت خون پایین به خودی خود باعث سرطان نمی‌شود. اگر دچار ترومبوسیتوپنی هستید، باید با پزشک خود مشورت کنید تا هرگونه بدخیمی احتمالی یا سایر علل بیماری شما را رد کند.
چه غذاهایی برای کاهش پلاکت خون مفید است؟
برخی از غذاهایی که ممکن است برای کاهش پلاکت خون مفید باشند عبارتند از:
- غذاهای غنی از آهن، فولات، ویتامین B12 و ویتامین K که برای تولید و انعقاد سلول‌های خون ضروری هستند، مانند سبزیجات سبز برگ، لوبیا، عدس، آجیل، دانه‌ها، تخم مرغ، گوشت، جگر، ماهی، محصولات لبنی یا غلات غنی شده.
- غذاهایی که سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳، ویتامین C، ویتامین D یا روی هستند که ممکن است اثرات ضد التهابی، آنتی اکسیدانی یا تقویت کننده سیستم ایمنی داشته باشند که ممکن است برای پلاکت‌ها مفید باشد، مانند سالمون، ماهی تن، ساردین، دانه کتان، دانه چیا، گردو، مرکبات، انواع توت‌ها، کیوی، بروکلی، فلفل، قارچ، پنیر، ماست یا صدف.
- غذاهایی مانند پاپایا، چغندر، انار، اسفناج، کلم پیچ یا سیر که ممکن است تعداد پلاکت را افزایش دهند یا عملکرد پلاکتی بدن را تقویت کنند.
آیا استرس می‌تواند باعث کاهش پلاکت خون شود؟
استرس می‌تواند سیستم ایمنی و تعادل هورمونی را تحت تاثیر قرار دهد، که به نوبه خود ممکن است بر تولید یا عملکرد پلاکت نیز تاثیر بگذارد.