بوی بد دهان یا هالیتوزیس در اثر علت های مختلفی اتفاق می افتد و معمولا” قابل درمان می باشد. کسانی هستند که با اطلاع از این بیماری و پیدا نکردن روش درمان دچار ناراحتی های فکری و کناره گیری از دوستان و آشنایان خود شوند. گاهی اوقات هم افراد بدلیل عدم شناخت علت اصلی بوی بد دهان دچار سردرگمی میشود. لذا فرد مجبور به استفاده دائم از آدامس قرص یا اسپری های خوشبو کننده دهان می باشد که ممکن است عوارضی را در پیش داشته باشد.
تنفس نامطبوع علاوه بر ابعاد ارتباطی و اجتماعی می تواند ابعاد پزشکی نیز داشته باشد. چون می تواند علامتی از یک وضعیت غیر طبیعی یا حتی بیماری های خطرناکی مانند سرطان ریه یا نارسایی کلیه باشد. رفع نفس بد بو نه تنها حضور در اجتماع را برای فرد خوشایندتر می کند، بلکه در بعضی شرایط می تواند زندگی او را نیز نجات دهد. اگر شما هم دچار بوی بد دهان هستید، در ادامه با ما همراه باشید تا شایع ترین دلایل بوی بد دهان و روشهای تشخیص و درمان را بررسی کنیم.
علت بوی بد دهان چیست؟
بوی بد دهان یک نفر از هر چهار نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علل زیادی برای نفس بدبو وجود دارد اما شایع‌ترین علت آن با بهداشت ضعیف دهان و دندان ارتباط دارد. نفس بدبو یا بوی بد دهان می‌تواند موجب نگرانی، خجالت و اضطراب شود، اما درمان آن نسبتا آسان است.
تجزیه ذرات باقی‌مانده غذا در دهان توسط باکتری‌ها، باعث تولید ترکیبات (بدبوی) گوگرد میشود. توجه داشته باشید که نوشیدن آب و خیس نگه داشتن دهان، می‌تواند آن را کاهش دهد. همچنین بهترین درمان برای آن مسواک زدن منظم، نخ دندان و نوشیدن آب است.
جالب است بدانید پس از پوسیدگی دندان و بیماری لثه، نفس بدبو سومین علت رایج مراجعه مردم به دکتر متخصص دندانپزشک است.
علائم بوی بد دهان و تنفس بدبو
بوی خاص نفس می‌تواند بسته به علت آن، متفاوت باشد. بهتر است از یک دوست نزدیک بخواهید تا بوی دهان شما را ارزیابی کند. زیرا ممکن است ارزیابی آن برای خودتان دشوار باشد. اگر فردی در دسترس نیست، یکی از راه‌های بررسی بوی دهان این است که مچ دست خود را لیس بزنید، سپس صبر کنید تا خشک شود، پس از خشک شدن آن را ببویید.
بوی بد در این منطقه، به احتمال زیاد نشان‌دهنده بوی بد دهان است. بعضی از افراد در مورد بوی نفس خود نگران هستند، در حالی که ممکن است اصلا دهان‌شان بو ندهد یا کمی بو بدهد. این بیماری “هالیتوفوبیا” نامیده میشود و می‌تواند منجر به رفتارهای وسواسی در شستن دهان شود.
دلایل بوی بد دهان چیست؟
اولین سوال هنگام مواجهه با این عارضه این است که بوی بد دهان از چیست؟ در دهان ما صدها باکتری زندگی می‌کنند و محل تجمع آن‌ها در حفره دهانی و بر روی زبان، لثه، فضای بین لثه و دندان و مسیر دستگاه گوارش قرار دارد. نوع بوی بد دهان با توجه به منبع یا علت اصلی آن می‌تواند متفاوت است. بیایید علت بوی بد دهان را بررسی کنیم؛
۱. دخانیات
محصولات توتون و تنباکو باعث ایجاد نفس بدبو می‌شوند. علاوه بر این، احتمال بیماری لثه را افزایش می‌دهند و باعث ایجاد نفس بدبو می‌شوند. افراد سیگاری نیز از این مشکل رنج می‌برند. استعمال دخانیات نه تنها باعث خشک شدن بزاق میشود؛ بلکه می‌تواند درجه حرارت دهان را نیز بالا ببرد. در نتیجه دهان، محل پرورش باکتری‌ها میشود.
نیکوتین موجود در سیگار و سایر دخانیات باعث شل شدن دریچه بین مری و معده (LES) میشود. این امر باعث رفلاکس اسید معده (بازگشت اسید معده به مری) میشود. سیگار کشیدن همچنین خطر ابتلا به سرطان دهان، گلو، مری، معده لوزالمعده، کبد و روده بزرگ را افزایش می‌دهد. این موارد را به لیست دلایل خود برای ترک سیگار اضافه کنید.
۲. غذا
تجزیه ذرات مواد غذایی که در دندان گیر کرده‌اند، می‌تواند باعث ایجاد آن شود. برخی از غذاها مانند پیاز و سیر نیز می‌توانند نفس بدبو ایجاد کنند. به علاوه محصولات حاصل از هضم آن‌ها از طریق خون به ریه‌ها منتقل می‌شوند و می‌توانند بوی نفس را تحت تاثیر قرار دهند.
پیاز و سیر رایج‌ترین و شناخته‌شده‌ترین تحریک‌کننده‌های بوی بد دهان یا هالیتوز هستند. اما موارد دیگری مانند قهوه و الکل به طور موقت باعث بوی بد دهان می‌شوند. پیاز و سیر حاوی روغن‌های تند و تیزی هستند که از طریق جریان خون به ریه‌ها منتقل می‌شوند. وقتی نفس می‌کشید، باقی مانده‌های این مواد با بازدم خارج می‌شوند.
۳. خشکی دهان
بزاق به طور طبیعی دهان را پاک می‌کند. اگر دهان به طور طبیعی یا به علت بیماری خاصی خشک است، می‌تواند موجب بوی بد شود. خشکی دهان به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد. برخی داروها می‌توانند خشکی دهان را در پی داشته باشند. دیابت، اضطراب، کم‌آبی و افزایش سن از دیگر دلایل خشک شدن دهان هستند.
برای بررسی اینکه آیا دهان شما بو می‌دهد یا نه، بهتر است از یک دوست نزدیک بخواهید تا بوی دهان شما را ارزیابی کند. زیرا ممکن است ارزیابی آن برای خودتان دشوار باشد. اگر فردی در دسترس نیست، یکی از راه‌های بررسی بوی دهان این است که مچ دست خود را لیس بزنید، سپس صبر کنید تا خشک شود، پس از خشک شدن آن را ببویید.
۴. بهداشت دهان و دندان
مهم‌ترین و اصلی‌ترین علت بوی بد دهان عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است. مسواک زدن و نخ دندان باعث حذف کامل ذرات کوچک مواد غذایی که به آرامی تجزیه می‌شوند و تولید بوی بد در دهان می‌کنند، میشود. اگر مسواک زدن منظم و مکرر نباشد باعث ایجاد لایه‌ی نازکی از باکتری‌ها (پلاک) میشود. این پلاک ممکن است لثه‌ها را تحریک کند و باعث التهاب بین دندان‌ها و لثه‌ها به نام “التهاب لثه” شود. پروتزها و محصولات مصنوعی در دهان، که به طور منظم یا به درستی تمیز نمی‌شوند، نیز می‌تواند محلی برای تجمع باکتری‌ها باشند.
۵. رژیم های غذایی
روزه‌داری و برنامه‌های غذایی کم کربوهیدرات به علت تجزیه چربی‌ها و تولید موادی به نام کتون که بوی تندی دارند، می‌توانند باعث آن شوند.
۶. داروها
بعضی از داروها می‌توانند بزاق را کاهش دهند و منجر به افزایش بوی بد شوند. سایر داروها پس از تجزیه و انتشار در تنفس، باعث ایجاد نفس بدبو می‌شوند. مثلا نیترات برای درمان دردهای قلبی، برخی داروهای شیمی درمانی، برخی از آرام‌بخش‌ها مانند فنوتیازین و دوزهای بالای مکمل‌های ویتامینی ممکن است عامل آن باشند.
تجزیه برخی داروها مانند نیترات‌ها که در درمان درد قلبی استفاده می‌شوند، بعضی از داروهای شیمی درمانی و برخی مواد آرام‌بخش مانند فنوتیازین‌ها از داروهایی هستند که می‌توانند باعث بد بویی دهان شوند. افرادی که مکمل‌های ویتامینی را در دوزهای بالا مصرف می‌کنند نیز مستعد ابتلا به بوی بد دهان هستند.
۷. مشکلات دهان، بینی و گلو
بعضی اوقات، سنگ‌های کوچک پوشیده از باکتری که روی لوزه‌ها در پشت گلو ایجاد می‌شوند، باعث این عارضه می‌شوند. همچنین عفونت و یا التهاب در بینی، گلو و یا سینوس‌ها می‌تواند موجب نفس بدبو شود.
سنگ‌های لوزه که محل رایج تجمع باکتری‌ها هستند، گاهی منبع بوی بد دهان هستند. عفونت در دهان، زخم‌های جراحی بعد از عمل جراحی در دهان، کشیدن دندان، پوسیدگی دندان، بیماری لثه یا زخم‌های دهان می‌توانند در دهان بوی بد ایجاد کنند.
۸. اجسام خارجی
در صورتی که یک جسم خارجی در حفره بینی گیر کرده باشد، به ویژه در کودکان، بوی بد دهان می‌تواند ایجاد شود. برخی کودکان اجسام خارجی را در حفره بینی خود فرو می‌کنند. این مسئله که بیشتر در کودکان دیده میشود باعث بوی بد دهان میشود.
۹. بیماری ها
برخی بیماری‌ها باعث بدبویی دهان می‌شوند مثل: دیابت کنترل نشده، کتواسیدوز دیابتی، خشکی دهان (بزاق اثر ضد میکروبی دارد)، عفونت گلو، سینوزیت یا عفونت سینوس‌ها. همچنین سرطان‌ها، اختلالات دستگاه گوارش مانند سوزش سر دل یا رفلاکس اسید معده (GERD)، استفراغ، زخم معده، انسداد روده، عدم تحمل لاکتوز، نارسایی کبد، نارسایی کلیه و عفونت دستگاه تنفسی فوقانی یا تحتانی.
بعضی از سرطان‌ها، نارسایی کبدی و سایر بیماری‌های متابولیکی به علت تولید مواد شیمیایی خاصی، سبب تنفس بدبو شوند. بیماری ریفلاکس معده (GERD) به علت بازگشت منظم اسید معده باعث ایجاد نفس بد بو میشود.
۱۰. کتو اسیدوزیس
هنگامی که سطوح انسولین بیماران مبتلا به دیابت بسیار پایین است، بدن آن‌ها دیگر نمی‌تواند از شکر استفاده کند و به جای آن از مواد چربی استفاده می‌کند. وقتی که چربی شکسته شود، کتون تولید و ساخته میشود. کتون‌ها به مقدار خیلی زیاد در بدن، سمی هستند و باعث به وجود آمدن تنفس مشخص و ناخوشایند می‌شوند. Ketoacidosis یک بیماری جدی و بالقوه تهدیدکننده زندگی است.
۱۱. انسداد روده
تنفس می‌تواند بویی مانند مدفوع داشته باشد، به خصوص پس از یک دوره طولانی استفراغ یا وجود علائم انسداد روده‌ای بوی بد بیشتر حس میشود.
۱۲. برونشکتازی (گشاد شدگی مزمن راه های هوایی)
یک مشکل مزمن است که در آن مسیرهای هوایی نسبت به قبل گشادتر می‌شوند و تولید موکوس را در پی دارد. این عارضه منجر به نفس بدبو میشود.
۱۳. پنومونی آسپیراسیون
تورم یا عفونت در ریه‌ها و راه‌های هوایی به علت استنشاق استفراغ، بزاق، غذا یا مایعات باعث بروز این بیماری میشود. یکی از علائم پنومونی آسپیراسیون تنفس بدبو است.
۱۴. خواب و تغییرات دهان در خواب
در زمان خواب دهان خشک میشود و تولید بزاق کاهش می‌یابد. به همین دلیل باکتری‌های عامل بوی بد در دهان بیشتر شده و بعد از بیدار شدن، دهان بد بو میشود. تحقیقات نشان می‌دهد که آپنه خواب نیز می‌تواند باعث بوی بد دهان شود.
۱۵. بارداری
بارداری به خودی خود باعث بوی بد دهان نمی‌شود، اما حالت تهوع و بیماری صبحگاهی که در دوران بارداری شایع است ممکن است باعث بوی بد دهان شوند. علاوه بر این، تغییرات هورمونی، کمبود آب بدن و خوردن غذاهای مختلف به دلیل هوس یا ویار حاملگی نیز ممکن است بوی بد دهان در دوران بارداری را تشدید کنند.
۱۶. آلرژی
مخاطی که در پشت حلق جمع میشود، منبع تغذیه باکتری‌هاست. این مشکل در آلرژی و عفونت سینوس‌ها (سینوزیت) دیده میشود.
۱۷. سردی معده و بوی بد دهان
وقتی صحبت از بوی بد دهان میشود، اول از همه به دنبال دلایل آن در دهان می‌گردیم. اما گاهی این عارضه می‌تواند به علت مشکلات در معده ایجاد شود. اگر به برخی غذاها حساسیت دارید، مشکل می‌تواند مربوط به اسید معده باشد. زمانی که به دلیل مشکلات معده اسید بیشتری تولید میشود، این اسید می‌تواند بوی ترشی در دهان ایجاد کند.
۱۸. میکروب معده و بوی بد دهان
هر نوع میکروب و عفونت معده می‌تواند باعث ایجاد بوی بد در دهان شود. به عنوان مثال باکتری که در ایجاد زخم معده نقش دارد، می‌تواند بوی سولفوریک منتشر کند. مطالعاتی که روی بیماران با مشکلات معده انجام شد، نشان دادن افرادی که عامل میکروب در معده آن‌ها هلیکوباکتر پیلوری بوده است، در بیشتر مواقع به تنفس بدبو دچار بوده‌اند.
درمان بوی بد دهان
بعد از اینکه علت بوی بد دهان را متوجه شدید نوبت به درمان بوی نامطبوع دهان می رسد. با توجه به علت بوی بد دهان است که درمان آن تجویز میشود. در برخی موارد درمان این مشکل در خانه و توسط خود شخص قابل انجام است. به عنوان مثال زمانی که بوی نامطبوع دهان به دلیل رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان باشد درمان آن بسیار ساده است. برای درمان بوی نامطبوع دهان ناشی از عدم رعایت بهداشت فردی دهان و دندان تنها کافی است:
- حداقل سه بار مسواک زدن در روز را فراموش نکنید.
- زمانی که غذایی با بوی تند میل می کنید مانند: سیر یا پیاز و یا سبزیجات حتما پس از صرف غذا مسواک بزنید.
- مسواک را درست و اصولی استفاده کنید. بسیاری از افراد مسواک می زنند اما اشتباه مسواک می‌زنند.
- استفاده از دهانشویه و نخ دندان ضمن استفاده از مسواک را نیز در نظر داشته باشید.
- مسواک خود را حداقل دو تا سه ماه یکبار عوض کنید. زیرا در برخی موارد مسواک کهنه باعث بوی نامطبوع دهان و دندان میشود.
- حتما قبل از خواب مسواک بزنید.
راه‌های دیگری نیز برای بوی دهان وجود دارد از جمله مصرف قرص مترونیدازول برای بوی بد دهان که بهتر است قرص برای رفع بوی بد دهان توسط پزشک تجویز شود.
بوی نامطبوع دهان چه زمانی خطرناک است؟
علت بوی بد دهان همیشه هم از بهداشت دهان و دندان نیست. گاهی اوقات مشکل کمی جدی‌تر میشود. باید مشکل را ریشه‌یابی و از ریشه برطرف کنیم. در زیر به برخی بیماری ها که ممکن است خود را به شکل بوی نامطبوع دهان نشان دهد اشاره می کنیم:
- علائم سرطان معده
- علائم سرطان ریه
- مشکلات قلبی از جمله سکته قلبی
- بیماری دیابت
- مشکلات نارسایی کلیه
- مشکلات کبد از جمله نارسایی کبد
- و …
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
بهتر است زمانی که با بوی بد دهان و دندان روبرو شدید قبل از هر چیز بهداشت فردی خود را رعایت کنید و به طور مرتب از مسواک، دهانشویه و نخ دندان استفاده کنید. اما اگر این مشکل برطرف نشدن حتما به دندانپزشک مراجعه کنید و از وی علت بوی بد دهان با وجود مسواک زدن را بپرسید. در صورتی که باز هم مشکل برطرف نشد و مشکل شما از دندان های شما نبود باید به پزشک خود نمایید و از وی کمک بخواهید. پزشک شما با معاینه شما و سپس تجویز چند آزمایش متوجه مشکل شما شده و در رفع مشکل به شما کمک می کند. اینگونه مشکلات پیش پا افتاده و به ظاهر ساده را جدی بگیرید. شاید همین بوی نامطبوع دهان نشانه یک بیماری خطرناک باشد. رفع بوی بد دهان ناشی از معده حتما باید توسط پزشک تشخیص داده شود و برطرف گردد.
در شرایط فعلی کرونا که باید از رفتن به مراکز درمانی پر خطر پرهیز کرد شما می‌توانید در هر زمان از شبانه رو در هرکجای ایران که هستید با دکتر متخصص دهان و دندان تلفنی صحبت کنید و از ایشان غیرحضوری مشاوره بگیرید.
سوالات متداول
در ادامه به برخی از سوالات متداول درباره بوی بد دهان پاسخ داده‌شده‌است.
رفلاکس اسید معده (GERD) باعث بوی بد دهان میشود؟
اگر علت بوی بد دهان رفلاکس اسید معده است باید آن را درمان نمود. بعد از غذا خوردن حداقل ۲ تا ۳ ساعت منتظر بمانید و سریعا دراز نکشید. از یک بالش بلندتر استفاده کنید یا سر تخت خود را بالا ببرید تا فشار وارد بر LES کاهش یابد. به جای سه وعده غذایی حجیم، وعده‌های غذایی کوچک‌تری در طول روز مصرف کنید.
داشتن وزن مناسب به کاهش فشار وارد بر LES بسیار کمک می‌کند. از برخی مواد غذایی که تولید اسید معده را افزایش می‌دهند پرهیز کنید مانند: الکل، قهوه و چای‌هایی که حاوی کافئین هستند، پیاز، سیر، گوجه فرنگی و محصولات آن، غذاهای ادویه دار، شکلات و غذاهای سرخ شده یا چرب.
ترشحات پشت حلق باعث بوی بد دهان میشود؟
زمانی که سینوس‌ها متورم می‌شوند یا دچار انواع عفونت در ناحیه حلق می‌شوید، ترشح پشت حلق و مخاط افزایش پیدا می‌کنند. افزایش مخاط علاوه بر گرفتگی بینی باعث ایجاد نفس بدبو میشود. مواردی مانند سینوزیت حاد، سرماخوردگی، آنفولانزا یا آلرژی مواردی هستند که ترشحات را زیاد کرده و در نهایت بوی بدی در دهان ایجاد می‌کنند.
انگل باعث بوی بد دهان میشود؟
عفونت‌های انگلی ناشی از ناهنجاری‌های معده و روده می‌توانند باعث ایجاد بوی بد در دهان شوند. عدم رعایت بهداشت و خوردن غذا یا آب آلوده باعث ایجاد انگل در بدن میشود. این بیماری به مرور نفس بدبو ایجاد کرده و در صورت عدم‌درمان مشکلات جدی‌تری در بدن ایجاد می‌کند.
بوی بد دهان بعد از عمل لوزه طبیعی است؟
یکی از علل ایجاد تنفس بدبو التهاب لوزه‌ها است. اگر دچار بوی بد دهان، سوزش گلو و تورم یا برآمدگی در ناحیه لوزه‌ها هستید، باید برای تشخیص به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. التهاب به دلیل تجمع ویروس‌ها یا باکتری‌ها در لوزه ایجاد میشود. گاهی نیز پس از التهاب لوزه نیاز به عمل جراحی است.
بعد از عمل لوزه به عنوان عوارض این عمل ممکن است بوی بدی در دهان ایجاد شود. در چنین شرایطی احتمال عفونت ایجاد شده و باید پزشک برای رفع عفونت داروهایی تجویز کند.
آیا دندان مصنوعی باعث بوی بد دهان میشود؟
پاسخ این سوال مثبت است. اما باید بدانید دندان مصنوعی به خودی خود باعث ایجاد بوی بد در دهان نمی‌شود. بلکه در صورت درست تمیز نشدن و تجمع باکتری‌ها روی آن این بو ایجاد میشود. باکتری‌ها می‌توانند در شکاف‌های کوچک دندان مصنوعی جمع شوند.
آیا بوی بد دهان ارثی است؟
گاهی این عارضه می‌تواند ارثی باشد. طبق تحقیقات روی یک خانواده با مشکل نفس بدبو مشخص شد که علت آن ترکیبات گوگردی از جمله متانتیول است. این ترکیبات در روده تولید شده و از غذا منشا می‌گیرد. اما پروتئینی که مسئول حذف متانتیول است، در این افراد معیوب بوده و نمی‌تواند این ترکیبات گوگردی را حذف کند.
برای درمان بوی بد دهان چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر با وجود کنترل این عوامل، بوی بد دهان همچنان ادامه دارد، توصیه میشود برای انجام تست‌های بیشتر و رد سایر مشکلات، به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. متخصص با انجام معاینات و آزمایش‌های لازم علت این عارضه را تشخیص داده و برای درمان آن راهکارهایی ارائه می‌دهد.
منبع