سرفه یکی از شایع‌ترین علائمی است که در فصل سرماخوردگی و آنفولانزا، افراد زیادی آن‌ها را تجربه میکنند. سرفه می‌تواند آزاردهنده، ناراحت کننده و گاهی حتی دردناک باشد و در فعالیت‌های روزانه، خواب و تعاملات اجتماعی شما اختلال ایجاد کند. اما سرفه چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟ چگونه می‌توانید علت سرفه خود را تشخیص دهید و از بروز آن در وهله اول جلوگیری کنید؟ و مهمتر از همه، چگونه می‌توانید سرفه خود را در کمترین زمان ممکن درمان کنید؟ در این مطلب از هیاهو به این سوالات پاسخ خواهیم داد و چند درمان خانگی موثر، داروهای بدون نسخه و نکاتی در مورد زمان مراجعه به پزشک برای سرفه در اختیار شما قرار خواهیم داد.
سرفه چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟
سرفه یک عمل بازتابی است که بدن شما از آن برای پاکسازی راه‌های هوایی از مخاط، محرک‌ها یا ذرات خارجی استفاده می‌کند. سرفه بسته به اینکه باعث ایجاد خلط شود یا خیر، می‌تواند مولد یا غیرمولد باشد.
بهتر است بدانید که سرفه زدن می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، مانند:
- عفونت‌های ویروسی، مانند سرماخوردگی، آنفولانزا، یا کووید-۱۹
- عفونت‌های باکتریایی، مانند ذات الریه، برونشیت، یا سیاه سرفه
- آلرژی، مانند تب یونجه، آسم یا سینوزیت
- مواد محرک مانند دود، گرد و غبار، آلودگی یا مواد شیمیایی
- داروهایی مانند مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) که برای درمان فشار خون بالا و نارسایی قلبی استفاده می‌شوند.
- شرایط مزمن مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) یا سرطان ریه
چگونه علت سرفه خود را تشخیص دهیم؟
با توجه به عوامل زیر می‌توان علت سرفه را تعیین کرد:
- مدت سرفه: سرفه‌ای که کمتر از سه هفته طول بکشد معمولاً حاد است و در اثر عفونت ویروسی یا باکتریایی ایجاد می‌شود. سرفه‌ای که بیش از هشت هفته طول بکشد معمولاً مزمن است و ناشی از یک بیماری مزمن یا یک عامل تحریک کننده می‌باشد.
- نوع سرفه: سرفه خشک، معمولاً غیرمولد است و در اثر عفونت ویروسی، آلرژی یا یک عامل تحریک کننده ایجاد می‌شود. سرفه مرطوب معمولاً مولد است و ناشی از عفونت باکتریایی، بیماری مزمن یا دارو است.
- رنگ و قوام خلط: خلط شفاف یا سفید معمولا طبیعی بوده و نشان دهنده عفونت ویروسی یا آلرژی است. بلغم زرد یا سبز معمولاً نشانه عفونت باکتریایی است. بلغم قهوه‌ای یا سیاه معمولاً نشانه سیگار کشیدن، آلودگی یا یک بیماری جدی ریوی است. بلغم خونی معمولاً نشانه یک عفونت جدی یا سرطان ریه است.
- زمان رخ دادن سرفه: سرفه‌ای که بیشتر در صبح رخ می‌دهد معمولاً نشانه سیگار کشیدن، COPD یا GERD است. سرفه‌ای که بیشتر در شب رخ می‌دهد، معمولاً نشانه آسم، سینوزیت یا قطرات پس از بینی است.
- علائم دیگری که با سرفه همراه هستند: سرفه‌ای که با تب، لرز، درد قفسه سینه، تنگی نفس، خس خس سینه یا کاهش وزن همراه است، معمولاً نشانه یک عفونت جدی یا یک بیماری ریوی است.
- سرفه‌ای که با عطسه، آبریزش بینی، خارش چشم یا بثورات پوستی همراه باشد معمولاً نشانه آلرژی است.
چگونه از سرفه در وهله اول جلوگیری کنیم؟
بهترین راه برای جلوگیری از سرفه اجتناب از قرارگیری در برابر محرک‌هایی است که باعث آن می‌شوند. برخی از اقدامات پیشگیرانه‌ای که می‌توانید انجام دهید عبارتند از:
- دست‌های خود را مرتب بشویید و بهداشت را رعایت کنید تا از ابتلا یا انتشار عفونت جلوگیری کنید
- واکسن آنفولانزا و ذات الریه را بزنید تا از این دلایل رایج سرفه محافظت کنید
- از سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض دود سیگار خودداری کنید، زیرا این‌ها محرک اصلی ریه هستند
- از قرار گرفتن در معرض مواد آلرژی‌زا و محرک مانند گرد و غبار، گرده گل، کپک، پوست حیوانات خانگی، عطر یا محصولات پاک کننده خودداری کنید یا آن را محدود کنید.
- از یک مرطوب کننده یا بخارساز برای مرطوب کردن هوای خانه یا محل کار خود به خصوص در ماه‌های خشک زمستان استفاده کنید.
- مایعات زیادی بنوشید تا خود را هیدراته نگه دارید و مخاط راه‌های هوایی را رقیق کنید
- رژیم غذایی سالم داشته باشید و به طور منظم ورزش کنید تا سیستم ایمنی و عملکرد ریه خود را تقویت کنید
درمان‌های خانگی برای سرفه
درمان‌های خانگی روش‌های طبیعی و ارزانی برای تسکین سرفه و کاهش علائم شما هستند. برخی از محبوب‌ترین درمان‌های خانگی برای سرفه عبارتند از:
عسل و لیمو
عسل و لیمو هر دو به دلیل خواص ضد باکتریایی، ضد التهابی و آنتی اکسیدانی خود شناخته شده‌اند. عسل می‌تواند گلو را بپوشاند و تحریک و التهاب ناشی از سرفه را کاهش دهد.
لیمو می‌تواند ویتامین C را تامین کرده و سیستم ایمنی بدن را تقویت کند. برای استفاده از این دارو کافی است یک قاشق غذاخوری عسل و یک قاشق غذاخوری آب لیمو را در یک فنجان آب گرم مخلوط کرده و چند بار در روز بنوشید.
زنجبیل و زردچوبه
زنجبیل و زردچوبه هر دو ادویه‌های قدرتمندی هستند که اثرات ضد التهابی، ضد ویروسی و ضد باکتریایی دارند. زنجبیل می‌تواند ماهیچه‌های سینه و گلو را شل کرده و به دفع مخاط کمک کند.
زردچوبه با عفونت مبارزه می‌کند و التهاب راه‌های هوایی ریه را کاهش می‌دهد. برای استفاده از این دارو، یک تکه کوچک زنجبیل را پوست بگیرید و خرد کنید و به یک فنجان آب جوش اضافه کنید. کمی زردچوبه اضافه کنید و بگذارید ۱۰ دقیقه دم بکشد. آن را صاف کرده و چند بار در روز بنوشید.
استنشاق بخار
استنشاق بخار می‌تواند به شل شدن مخاط و پاکسازی راه‌های هوایی ریه کمک کند. بخار همچنین گلو و مجرای بینی را هیدراته و آرام می‌کند.
برای استفاده از این درمان، یک کاسه بزرگ را با آب داغ پر کنید و چند قطره روغن ضروری مانند اکالیپتوس، نعناع یا اسطوخودوس به آن اضافه کنید. سر خود را با حوله بپوشانید و بخار آن را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه استنشاق کنید.
غرغره آب نمک
غرغره آب نمک از دیگر راه‌های طبیعی برای درمان سرفه است و به شما در از بین بردن باکتری‌ها و ویروس‌هایی که باعث سرفه شما می شوند کمک کند. انجام این کار در بلند مدت، بهترین نتیجه را خواهد داشت.
نمک همچنین می‌تواند مایع اضافی را بیرون بکشد و تورم گلو را کاهش دهد. برای استفاده از این دارو، نصف قاشق چایخوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کرده و چند ثانیه با آن غرغره کنید. آن را تف کنید و این کار را چند بار در روز تکرار کنید.
داروهای بدون نسخه برای درمان سرفه
داروهای بدون نسخه، داروهایی هستند که می‌توانید بدون نسخه پزشک خریداری کنید. آن‌ها به شما کمک میکنند تا سرفه خود را سرکوب یا کاهش دهید و علائم خود را تسکین دهید.
با این حال، ممکن است برخی عوارض جانبی مانند خواب آلودگی، حالت تهوع یا واکنش های آلرژیک نیز داشته باشند. بنابراین، همیشه باید برچسب را به دقت بخوانید و قبل از استفاده از دستورالعمل‌ها پیروی کنید. برخی از رایج‌ترین داروهای بدون نسخه برای سرفه عبارتند از:
داروهای سرکوب کننده سرفه
سرکوب کننده‌های سرفه داروهایی هستند که رفلکس سرفه را مسدود کرده و میل به سرفه را کاهش می‌دهند. آن‌ها معمولاً برای سرفه‌های خشک که در اثر عفونت‌های ویروسی، آلرژی‌ها یا مواد محرک ایجاد می‌شوند، قابل استفاده هستند.
این داروها به شما کمک میکنند بهتر بخوابید و از تحریک بیشتر گلو جلوگیری کنید. برخی از محبوب‌ترین داروهای سرکوب کننده سرفه دکسترومتورفان (DM)، کدئین و فولکودین هستند.
داروهای خلط آور
اکسپکتورانت‌ها داروهایی هستند که مخاط را رقیق کرده و عمل سرفه زدن را آسان میکنند. آن‌ها معمولاً برای سرفه‌های مرطوب که در اثر عفونت‌های باکتریایی، بیماری‌های مزمن یا داروها ایجاد می‌شوند، قابل استفاده هستند.
همچنین این داروها به پاکسازی راه‌های هوایی ریه کمک کرده و باعث می‌شوند بهتر نفس بکشید. برخی از محبوب‌ترین خلط آورها گایفنزین، کلرید آمونیوم و سیترات سدیم هستند.
ضد احتقان‌ها
ضد احتقان‌ها داروهایی هستند که رگ‌های خونی بینی و سینوس‌های شما را کوچک میکنند و احتقان و التهاب را کاهش می‌دهند و معمولاً برای سرفه‌هایی که با علائم بینی یا سینوسی مانند آبریزش بینی، عطسه یا سردرد همراه است استفاده می‌شوند.
مصرف این داروهای ضد احتقان به شما کمک می‌کند تا راحت‌تر نفس بکشید و از ترشحات بینی جلوگیری کنید. برخی از محبوب ترین ضد احتقان ها سودوافدرین، فنیل افرین و اکسی متازولین هستند.
آنتی هیستامین‌ها
آنتی هیستامین‌ها داروهایی هستند که از عملکرد هیستامین جلوگیری میکنند، هستامین ماده‌ای شیمیایی است که بدن هنگام بروز واکنش آلرژیک آزاد می‌کند و برای سرفه‌های ناشی از آلرژی مانند تب یونجه، آسم یا سینوزیت استفاده می‌شوند.
آنتی هیستامین‌ها به شما در کاهش خارش، عطسه و آبریزش بینی که ممکن است باعث سرفه شما شوند کمک میکنند. برخی از محبوب‌ترین آن‌ها دیفن هیدرامین، لوراتادین و ستیریزین هستند.
چه زمانی برای سرفه به پزشک مراجعه کنیم
در حالی که بیشتر سرفه‌ها خفیف و خود محدود شونده هستند، اما برخی از سرفه‌ها ممکن است نشان دهنده یک بیماری جدی باشد که نیاز به مراقبت پزشکی دارد. در صورت داشتن هر یک از علائم زیر باید برای سرفه خود به پزشک مراجعه کنید:
- سرفه بیش از سه هفته طول می‌کشد
- سرفه شما شدید است یا در فعالیت‌های روزانه شما اختلال ایجاد می‌کند
- با تب، لرز، درد قفسه سینه، تنگی نفس، خس خس سینه یا کاهش وزن همراه است.
- خلط خونی، قهوه‌ای یا سیاه تولید می‌کند
- سرفه به دلیل یک بیماری مزمن مانند COPD، GERD یا سرطان ریه به وجود آمده است
- پس از استفاده از داروهای خانگی یا داروهای بدون نسخه بهبود نمی‌یابد یا بدتر می‌شود
سخن آخر
همانطور که در این مطلب گفته شد، سرفه علامت رایجی است که می‌تواند دلایل و درمان‌های مختلفی داشته باشد. بسته به نوع، مدت و شدت سرفه خود، ممکن است برخی از داروهای خانگی یا داروهای بدون نسخه را که در این مقاله به آن‌ها اشاره کرده‌ایم، امتحان کنید. با این حال، اگر سرفه شما مداوم، شدید یا همراه با علائم نگران کننده دیگر است، باید در اسرع وقت با پزشک خود مشورت کنید. به یاد داشته باشید، سرفه فقط یک مزاحمت نیست، بلکه سیگنالی است که بدن شما سعی دارد چیزی به شما بگوید.
سوالات متداول
بهترین دارو برای سرفه چیست؟
یک داروی واحد که سرفه را درمان می‌کند وجود ندارد، زیرا داروهای مختلف برای انواع سرفه با علائم متفاوت موثر هستند. شما باید دارویی را انتخاب کنید که با علت و ویژگی‌های سرفه شما مطابقت داشته باشد. به عنوان مثال، اگر سرفه خشک ناشی از عفونت ویروسی دارید، ممکن است از یک سرکوب کننده سرفه استفاده کنید. اگر سرفه مرطوب ناشی از عفونت باکتریایی دارید، ممکن است از خلط آور استفاده کنید. اگر سرفه ناشی از آلرژی دارید، ممکن است از آنتی هیستامین استفاده کنید. با این حال، همیشه باید برچسب را بخوانید و قبل از استفاده از هر دارویی دستورالعمل‌ها را دنبال کنید و در صورت داشتن هر گونه تردید یا سوال با پزشک مشورت کنید.
چگونه می‌توانم سرفه‌های شبانه را متوقف کنم؟
سرفه شبانه موجب مختل شدن خواب می‌شود و باعث می‌شود روز بعد احساس خستگی و تحریک پذیری کنید. برای توقف سرفه شبانه، ممکن است برخی از نکات زیر را امتحان کنید:
- سر خود را با بالش‌های اضافی یا گوه بلند کنید تا از چکیدن مخاط در گلو جلوگیری کنید.
- از یک مرطوب کننده یا بخارساز برای مرطوب کردن هوای اتاق خواب و تسکین گلو استفاده کنید.
- قبل از رفتن به رختخواب یک فنجان چای گیاهی گرم مانند بابونه، زنجبیل یا نعناع بنوشید تا عضلات گلو و قفسه سینه خود را شل کنید.
- از کافئین، الکل و غذاهای تند پرهیز کنید، زیرا ممکن است سرفه شما را بدتر کنند یا باعث رفلاکس اسید شوند.
- از سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض دود سیگار خودداری کنید، زیرا ممکن است ریه‌های شما را تحریک کرده و سرفه شما را تحریک کند.
چگونه می‌توانم سیستم ایمنی خود را برای مبارزه با سرفه تقویت کنم؟
همانطور که می‌دانید سیستم ایمنی، نوعی دفاع طبیعی بدن در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها است. برای تقویت سیستم ایمنی و مبارزه با سرفه، ممکن است برخی از نکات زیر را امتحان کنید:
- رژیم غذایی متعادلی داشته باشید که سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های بدون چربی و چربی‌های سالم باشد.
- مقدار زیادی آب بنوشید تا سموم را دفع کنید و خود را هیدراته نگه دارید
- به اندازه کافی بخوابید و استراحت کنید تا بدن شما بهبود یابد و بهبود یابد
- برای بهبود گردش خون و رساندن اکسیژن به سلول‌ها به طور منظم ورزش کنید
- سطح استرس خود را با تمرین تکنیک‌های آرامش بخش، مانند مدیتیشن، یوگا، یا تنفس عمیق مدیریت کنید.
- از مکمل‌هایی مانند ویتامین C، روی یا اکیناسه استفاده کنید تا عملکرد ایمنی خود را تقویت کرده و از عفونت جلوگیری کنید.
چگونه می‌توانم تشخیص دهم که سرفه من ویروسی است یا باکتریایی؟
تشخیص ویروسی یا باکتریایی بودن سرفه دشوار است، زیرا ممکن است علائم و ویژگی‌های مشابهی داشته باشند. با این حال، سرنخ‌هایی وجود دارد که ممکن است به شما در تشخیص آن‌ها کمک کند، مانند:
- شروع سرفه: سرفه‌های ویروسی معمولاً به طور ناگهانی شروع شده و چند روز طول می‌کشد. سرفه باکتریایی معمولاً به تدریج شروع می‌شود و چند هفته طول می‌کشد.
- رنگ خلط: سرفه ویروسی معمولاً خلط شفاف یا سفیدی ایجاد می‌کند که رقیق و آبکی است. سرفه‌های باکتریایی معمولاً خلط زرد یا سبزی ایجاد میکنند که غلیظ و چسبنده است.
- سایر علائم همراه با سرفه: سرفه ویروسی معمولاً با تب، گلودرد، سردرد یا بدن درد همراه است. سرفه باکتریایی معمولا با درد قفسه سینه، تنگی نفس یا خس خس سینه همراه است.
چگونه می‌توانم از سرایت سرفه خود به دیگران جلوگیری کنم؟
اگر سرفه مسری دارید، مانند عفونت ویروسی یا باکتریایی، باید اقدامات احتیاطی را برای جلوگیری از سرایت آن به دیگران انجام دهید، مانند:
- هنگام سرفه یا عطسه دهان و بینی خود را با دستمال یا آرنج خود بپوشانید و دستمال را به درستی دور بریزید.
- دست‌های خود را به طور مکرر و کامل با آب و صابون بشویید یا از ضدعفونی کننده دست بر پایه الکل استفاده کنید
- از به اشتراک گذاشتن ظروف، فنجان یا سایر وسایل شخصی با دیگران خودداری کنید
- در خانه بمانید و خود را از دیگران جدا کنید تا زمانی که دیگر مسری نباشید
- هنگامی که به مکان‌های عمومی می‌روید یا با دیگران تعامل می‌کنید، از ماسک یا پوشش صورت استفاده کنید
نویسنده: پوریا زنگیشه